کد مطلب:20428 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

علل و عوامل خشم و عصبانيت چيست؟ و نحوه برخورد با اين پديده چيست؟

خشم و غضب عبارت است از حالت نفسانيه كه باعث حركت روحي حيواني ميشود و هرگاه شديد شد باعث حركت شديدي ميشود كه از آن حركت حرارتي بيش از حد حاصل ميشود و رگهاي گردن بايد ميكند و نو رعقل خاموش ميشود واثر قوه عاقله را ضعيف ميكند و بدين جهت موعظه و نصيحت در آدم غضبناك اثري نميبخشد، بلكه پند و موعظه غضبش را شديدتر ميكند غضب از ديد اخلاق اسلامي از مهلكات و آفات خطرناك است و بسا باعث هلاكت هميشگي ميشود، لذا پيامبر(ص) فرمودند: كه غضب ايمان را فاسد ميكند چنان كه سركه عسل را فاسد ميكند.(1)

عوامل خشم و غضب:

1- كبر و خودبيني: كسي كه خودش را بزرگ و بهتر از ديگران بداند، از انتقاد و نصيحت ديگران عصباني و غضبناك ميشود و توان انتقاد پذيري و نصيحت را ندارد، لذا از خود خشونت و عكس العمل نشان ميدهد كه باعث بدزباني و فحاشي، فرياد كشيدن و بي توجهي به ديگران ميشود.

2- حب دنيا: دوست دار دنيا اگر دوستي اش به حدي باشد كه خلاف ميلي در جهتي از زندگي برايش پيش آيد نميتواند خودداري كند و خشمگين ميشود ودر آتش خشم خود ميسوزد.

نحوه برخورد با غضب و درمان آن: 1- اساسيترين راه غلبه بر خشم و ستيزه جويي و مصون ماندن از اعمال انتقامي، جهاد با نفس و تزكيه روح است و اين امر با تقويت اراده حاصل ميشود. رسول اكرم(ص) ميفرمايد: اشد كم من ملك نفسه عند الغضب؛ قويترين شما كسي است كه در موقع غضب مالك نفس سركش خود باشد.

2- نكته مهم ديگر در درمان غضب، مبارزه با اسباب و عوامل خشم و غضب است. امام صادق(ع) فرمود: حواريون عيسي (ع) به آن حضرت گفتند: سختترين چيزها چيست؟ فرمود: سختترين چيزها غضب خداوند ميباشد. آنان گفتند: با چه چيزي خود را از غضب خدا حفظ كنيم؟ حضرت فرمود: به اين كه غضب نكنيد و بر كسي خشمگين نشويد: آنان گفتند: منشأ غضب چيست؟ فرمود: كبر و خودكامگي و كوچك شمردن مردم.(2)

3- توجه به آثار خشم و غضب در درمان آن مؤثر است، منشأ بسياري از بيماريهاي جسمي از جمله سرگيجه، سردرد، تنش و پرش اعضا، لكنت زبان، بيماريهاي خون، شكسته، كاهش قدرت دفاعي بدن، ناراحتيهاي دستگاه گوارش و بياشتهايي ميباشد. از نظر دانشمندان در خشم انواع تغييرات بيوشيمي و فيزيولوژي ديده ميشود كه به سلسله اعصاب سمپاتيك و غدد فوق كليوي مربوط است. اين تغييرات بدن را مهياي بحران هايي ميسازد،(3) و بر اين اساس، در روايات خشم و غضب به عنوان كليد بديها ذكر شده است. پيامبر اكرم(ص) فرمود: هنگامي كه انسان غضب كند تمام شرور و جودش را در بر ميگيرد.(4)

4- براي خاموش شدن آتش خشم بايد تغيير وضع و حالت داد. پيامبر اكرم(ص) ميفرمايد: اگر يكي از شما دچار خشم شد اگر ايستاده است بنشيند و اگر نشسته است بخوابد و اگر خشمش فرو نشست با آب سرد وضو بگيرد يا بدن را شستشو دهد.(5)

امام باقر(ع) فرمود: ايّ شيء أشد من الغضب؟ ان الرجل ليغضب فيقتل النّفس التي حرّم اللَّه و يقذف المحصنة.(6)

چه چيزي از غضب سختتر است؟ همانا مرد غضب ميكند و در اثر آن مرتكب قتل نفس كه خدإ؛حح حرام كرده ميشود و زن پاكدامن را متهم ميسازد.

پي نوشتها:

1. نراقي، معراج السعاده، ص 177.

2. وسائل الشيعه، ج 11، ص 289.

3. فلسفي، اخلاق، ج 2، ص 312، به نقل از روانشناسي اجتماعي، ج 1، ص 91.

4. ميزان الحكمة، ح 7، ص 234.

5. محجةالبيضاء، ج 5، ص 307.

6. جامع السعادات، چاپ نجف، ج 1، ص288، اصول كافي، ج 2، ص 303.